Bauxite Việt Nam

Danh Đức – Anh Nguyễn – Tịnh Anh – Tim Kennedy (từ Washington, DC)

Hải Minh dịch

Hình ảnh: AP, AFP, THE NATIONAL, REUTERS

Thiết kế: Kiều Nhi

Concept: Bảo SuZu

Bầu cử Hoa Kỳ 2020 là một sự kiện lớn kéo dài trong vòng nhiều tháng, kể từ các cuộc vận động của hai ứng cử viên trên nhiều bang nước Mỹ trong gần suốt năm 2020, cho đến ngày bỏ phiếu 3/11/2020 với tỷ số phiếu áp đảo ngả về ông Joe Biden, rồi ngày đếm phiếu ở điện Capitol 6/1/2021 kéo theo sự bùng nổ cuộc bạo loạn chiếm nhà Quốc hội của hàng mấy trăm người ủng hộ ông Donald Trump làm cho toàn nước Mỹ chấn động, và đến lễ nhậm chức xong xuôi trọn vẹn hôm nay, 20/1/2021, coi như  một chung cuộc có hậu đối với nền dân chủ Mỹ mà nhân loại từ lâu vẫn nhìn nhận là biểu tượng cho con đường đi tới của nhiều nước phát triển trên toàn cầu.

Để có thể soi lại một cách tổng quát sự kiện quan trọng này, BVN xin chuyển đến bạn đọc 3 bài: 1. Một bài trên tờ Tuổi trẻ dịch của một tập thể tác giả viết từ Washington DC, là bài tổng kết cả một chuỗi những sự việc đã xảy ra với những điểm nhấn cần thiết, cấp cho ta một cái nhìn tương đối hệ thống từ đầu đến cuối câu chuyện, kể cả những phán đoán về nguyên nhân cũng như hệ quả; 2 và 3 là một một bài trên trang Calitoday tường thuật tóm tắt lễ nhậm chức cùng diễn văn nhậm chức của vị Tổng thống tân cử và một bài trên trang Người Việt nói về hành trình gian nan trong nhiều thập kỷ của người đứng đầu nước Mỹ hôm nay.

Bauxite Việt Nam

TTO – Những xung đột sâu sắc và kéo dài của một xã hội Hoa Kỳ phức tạp về màu da, chủng tộc, giới tính, tôn giáo… đã lộ rõ trong những ngày chuyển giao quyền lực đầy sóng gió này.

Hình ảnh những người biểu tình – bạo động tràn vào trụ sở Quốc hội – cơ quan quyền lực tối cao của nước Mỹ – đã gây ra một cú sốc tầm cỡ toàn cầu. Hàng chục nghìn binh sĩ thuộc lực lượng Vệ binh Quốc gia đã được triển khai ở Washington DC chuẩn bị cho lễ nhậm chức của tân Tổng thống Joe Biden trong một bầu không khí cực kỳ căng thẳng. Điều gì đã gây ra một cuộc hỗn loạn lớn như thế? Trách nhiệm chỉ là của một mình ông Donald Trump và nhiệm kỳ 4 năm đầy sóng gió của ông vừa qua, hay còn gì sâu xa hơn thế?

Những ân oán từ đầu nhiệm kỳ của Tổng thống Hoa Kỳ thứ 45 Donald Trump, thái độ trước dịch COVID-19, cuộc nổi loạn ngày 6-1, cho tới cảnh báo của FBI về những cuộc xuống đường có vũ trang khi ông Joe Biden nhậm chức, phải chăng tất cả đều là dấu chỉ về sự tàn lụi của “đế quốc Mỹ”?

Ký ức trở về năm 1965 cùng bộ phim Ngày tàn của đế quốc La Mã, thuật lại chuyện hoàng đế – nhà hiền triết Marcus Aurelius định không truyền ngôi cho con ruột là Commodus khét tiếng là một kẻ hung bạo. Đấu đá chính trị sau đó bắt đầu cho sự sụp đổ của đế chế La Mã.

Nước Mỹ nay cũng gần như thế, khi hai ông Trump và Biden cùng các môn hạ quyết đấu tới kỳ cùng.

Thật vậy, nước Mỹ ngày đầu tuần này chìm lỉm trong đại dịch COVID-19, với hơn 23 triệu ca nhiễm và hơn 380.000 người tử vong. Nhưng từ lâu rồi, có vẻ như những con số đó chỉ nhận được cái nhún vai quen thuộc “Who cares?” (Ai mà quan tâm?), mọi chuyện phó mặc cho các hãng bào chế vaccine!

Nói cho ngay, cách đây đúng 5 tháng, 11-8 năm ngoái, Bộ Y tế và dịch vụ con người Mỹ (HHS) có loan báo một ngân quỹ 1,5 tỉ đôla hỗ trợ sản xuất và cung cấp vaccine Moderna, đổi lại chính phủ sẽ nhận được 100 triệu liều và có thể mua thêm. Hôm 11-8 đó, Mỹ mới có hơn 5 triệu ca nhiễm và hơn 164.000 ca tử vong.

Vấn đề ở chỗ, như kết luận của CNBC 31-12-2020 về đại dịch: “Tổng thống Donald Trump hầu như không thốt ra một lời nào về con số bi thảm của COVID-19. Thay vào đó, tổng thống dành cả tháng ám ảnh với tuyên bố vô căn cứ về một cuộc bầu cử bị đánh cắp, trì hoãn luật cứu trợ… và đả kích các thành viên trong đảng của mình”. Có phải do “nhất tướng công thành” mà “vạn cốt khô”?

Vấn đề không chỉ là số người nhiễm và tử vong, mà là tại sao lại để những con số đó tăng tốc chóng mặt? Nước Mỹ chống dịch theo cấp tiểu bang, với trách nhiệm trực tiếp nơi các thống đốc, song vẫn có vai trò lĩnh xướng, chỉ đạo, điều phối tài nguyên, và nhất là thái độ của tổng tư lệnh ở Nhà Trắng.

Người Pháp có câu “Đừng giỡn với ái tình!”. Năm 2020, toàn thế giới có thể nhái theo thành: “Đừng giỡn với COVID!”. Song những gì chính quyền Mỹ đang làm lại chính là “giỡn mặt COVID”, dẫn tới thái độ coi thường dịch nơi một bộ phận không nhỏ quần chúng theo phò tổng thống. Mới hôm 11-1 thôi, trên một chuyến bay từ Charlotte tới Washington DC, một hành khách đã nhất định không đeo khẩu trang như mọi người và luôn miệng la lối “chế độ độc tài”.

Sự hun đúc tâm lý quần chúng đó, mà truyền thông dòng chính cho là toàn những dối trá, lặp đi lặp lại riết thành đức tin.

Cuộc bầu cử cũng vậy.

Trưa 6-1, ông Trump có bài phát biểu ở quảng trường Ellipse kế bên Nhà Trắng và Điện Capitol, chỉ ít phút trước cuộc nổi loạn. Không cần một ngôn ngữ lý luận cao cấp, mà vẫn là kiểu ăn nói bỗ bã đơn sơ, bông lơn càng tốt, ông tuyên bố: “Hôm nay tôi sẽ đưa ra bằng chứng chứng minh rằng chúng ta đã thắng cuộc bầu cử này và chúng ta đã thắng long trời lở đất. Đôi khi tôi nói đùa, nhưng về chuyện này thì không có đùa”.

Ngôn ngữ đó chủ yếu xoay quanh hai đại từ chủ chốt là “chúng ta” và “bọn nó” – như một lằn ranh bằng xương bằng thịt giữa ông và những người chống đối. Mới 12-1, ở biên giới Mỹ – Mexico khi thăm bức tường chặn người nhập cư, ông Trump vẫn lặp lại hai đại từ này: “Bọn nó nói [bức tường này] không thể xây được, nhưng chúng ta đã xây xong, một trong những dự án cơ sở hạ tầng lớn nhất trong lịch sử đất nước chúng ta”.

Trong thâm sâu, đó là kiểu trị quốc “bá đạo”. “Bá đạo” ở đây có nghĩa hiện đại là ngang ngược, lạ lùng, nhưng cũng có cả nghĩa cổ điển là kiểu cai trị bằng thủ thuật, thứ hạ cấp nhất trong ba kiểu cai trị: đế đạo, vương đạo, và bá đạo, vốn được cả Thương Ưởng ở Tàu lẫn Machiavelli ở Ý nói tới khi giảng giải cho những nhà quân chủ thời họ về nghề “cầm cương chúng dân”.

Trong cuốn sách nổi tiếng Quân vương (Il Principe, 1513), Machiavelli đề xướng: “Không gì gây tuyệt vọng cho bằng không tìm ra một lý do mới để hi vọng”. Điều thu hút quần chúng chính là hi vọng, kể cả hi vọng hoang đường. Ở Mỹ lúc này là hi vọng “đuổi cùng giết tận” đối thủ chính trị, ngay cả khi đã liên tiếp thua, hết keo này lại bày keo khác, hết tòa này sang tòa khác, cho tới tận ngày nhậm chức, và sau đó nữa – “30 chưa phải là tết”, nhưng mùng 1 cũng chưa phải là tết luôn!

Machiavelli viết: “Hầu hết mọi người, bị thu hút bởi sự hấp dẫn của điều tốt đẹp giả tạo hoặc ảo ảnh vinh quang, đều để cho mình bị quyến rũ, một cách tự nguyện hoặc do thiếu hiểu biết, trước sự sáng chói dối trá của những người đáng khinh bỉ hơn là khen ngợi”.

Tự cổ chí kim, theo Machiavelli, “những tên tuổi lớn xem thất bại là điều sỉ nhục, còn gian lận để giành chiến thắng thì không hề”. Hậu quả là cả một đạo quân quần chúng chỉ cho rằng phe mình đúng, ai khác đều sai. Điều gọi là sự chia rẽ, phân hóa ở Mỹ bắt nguồn từ tâm lý và thái độ này, lên đến đỉnh điểm là vụ chiếm trụ sở Quốc hội, quyền lực cao nhất quốc gia.

Continue reading →