Trương Quang Đệ
Thấy tân Bộ trưởng GD-ĐT dùng facebook để gửi một bức thư tâm huyết đến thầy cô giáo, cán bộ ngành giáo dục toàn quốc, không ai không vui mừng, vì có lẽ đây là lần đầu tiên một quan chức cấp cao nhà nước tự bước ra khỏi tháp ngà khép kín lâu đời để hòa mình vào quần chúng. Kẻ thường dân hy vọng hôm nào đó có thể đi uống cà phê với Bộ trưởng và nhân đó đàm đạo về những vấn đề cấp bách của ngành giáo dục. Trong khi chờ đợi một dịp may như vậy với xác suất hết sức nhỏ bé gần bằng không, tôi nêu ra đây vài suy nghĩ sơ bộ. Trong thư của Bộ trưởng có mấy từ ngữ được coi như then chốt, xuất phát từ cách nhìn của Bộ trưởng với sứ mệnh của mình.Đó là “khát vọng bứt phá”, “đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới”, “xuất phát từ thực tiễn”. Theo tôi hiểu, khát vọng bứt phá mà Bộ trưởng quan tâm hàng đầu có nghĩa là tìm ra cách giải quyết trọn vẹn một số vấn đề cơ bản, từ đó những vấn đầ khác sẽ được giải quyết nhẹ nhàng tự động. Quả vậy, trong cách giải quyết vấn đề, kẻ hiểu biết không tìm cách giải quyết nhiều thứ cùng một lúc mà lần lượt theo thứ tự ưu tiên. Theo qui luật Pareto thì 20% nguyên nhân đã tạo ra 80% kết quả. Do đó trong một loạt các vấn đề đặt ra cho ngành giáo dục hiện nay, cái bứt phá nằm ở chỗ tìm ra 20% vấn đề ưu tiên giải quyết, các vấn đề khác không còn là khó khăn nữa. Tôi cho rằng Bộ trưởng chỉ cần giải quyết hai vấn đề thuộc loại ưu tiên tuyệt đối. Giải quyết xong hai vấn đề này Bộ trưởng sẽ được đánh giá là người xoay chyển được tình thế, công lao của ông sẽ được nhân dân chân thành ghi nhận, coi như một mốc lịch sử cho ngành giáo dục. Một là Bộ trưởng kiên quyết cho thực hiện tính trung thực trong giảng dạy, học tập và thi cử. Điều đó có nghĩa là kiên quyết loại bỏ thành tích khiên cưỡng, dỏm, kiểu lớp nào cũng 90% khá giỏi. Bộ sẽ đánh giá các trường về các điểm như chăm lo đời sống giáo viên, tạo điều kiện học tập, vệ sinh, vui chơi giải trí cho học sinh, giữ gìn môi trường giáo dục, thế thôi. Cũng cần kiên quyết loại bỏ những việc vô ích chỉ có mục đích hành hạ con người: đủ thứ thi, đủ thứ chứng chỉ v.v. Việc thực hiện tính trung thực sẽ chẳng mấy chốc nâng chất lượng giáo dục lên cao, bảo đảm giữ gìn phẩm chất thầy giáo, đạo đức học sinh. Hai là Bộ trưởng tìm cách nào đó để sau một thời gian ngắn, giáo viên các cấp, nhất là các cấp mầm non, tiểu học, sống được bằng đồng lương. Được vậy những vấn đề giáo dục khác sẽ được giải quyết dễ dàng, thuận lợi.
Về việc đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới, tôi nghĩ rằng vấn đề này có ý nghĩa triết học. Phải thấy rõ cái gì là cũ, cái gì là mới. Tôi chỉ nêu vài khâu nhỏ trong việc dạy học để mọi người cùng suy nghĩ.
Nhiều người phàn nàn việc dạy “văn mẫu” tràn lan hiện nay trong nhà trường. Hễ trò nào chép y chang bài văn mẫu thì được điểm cao. Trò nào dầu viết hay đến mấy mà không như văn mẫu thì chịu điểm kém. Tôi nghĩ rằng nếu có việc như thế thật thì rõ ràng là một thảm họa có hậu quả khôn lường. Bởi lẽ cách giảng dạy như vậy bóp chết đầu óc sáng tạo, hủy diệt suy nghĩ cá nhân và kèm theo đó là nhân cách nữa.
Điều có vẻ ngược đời là đáng ra ngày nay phải hơn ngày xưa thì ngẫm lại ngày xưa có nhiều điều làm ta luyến tiếc. Thời tôi học tiểu học các thầy luôn khuyến khích sự đa dạng, tính độc đáo của từng học sinh. Trong việc học toán, nếu chỉ giải bài toán theo cách thông thường thì được điểm khá thôi, nếu giải theo cách khác đi thì được điểm tốt, nếu giải được nhiều cách khác nhau thì ngoài điểm tối ưu còn được khen. Học văn cũng vậy, viết bài luận (tập làm văn) với những ý thông thường, ước lệ, khuôn mẫu thì chỉ được điểm trung bình. Nếu viết được nhiều ý mới, nói được trải nghiệm cá nhân thì được đánh giá cao. Câu văn cũng vậy, bài nào có nhiều câu đa dạng sẽ được thầy cô khen. Tôi nhớ mãi hôm thầy trả bài luận với đề ra “Tả một đám tang”. Đa số học trò tả những đám tang hoành tráng, kèn trống rộn ràng, người người lớp lớp khóc rưng rức. Thầy trả hết bài cho học sinh, đánh giá nói chung là khá. Rồi thầy cầm trong tay một bài chưa trả, nói với cả lớp:
Continue reading →
